बापू, तू तो सेहत के लिए हानिकारक है

"बापू, तू तो सेहत के लिए हानिकारक है..." दंगलमधल्या गाण्यात आमिरखान आपल्या दोन्ही मुलींकडून कसरत करुन घेत असतो... आणि पुढे संपूर्ण चित्रपटभर मला मात्र माझे बालपण आठवत रहाते.

माझेही बापू म्हणजेच बाबा थोड्याफार फरकाने असेच होते. नाशिकच्या गुलालवाडी व्यायाम शाळेत कसून व्यायाम करत असत. हळूहळू कुस्तीचा सराव सुरु केला आणि गावात होणा-या स्थानिक स्पर्धात भाग घ्यायला सुरुवात केली. जिंकल्यावर एक नारळ आणि रु. ५ असे बक्षिस असे. मात्र त्या पाच रुपयात पांडे मिठाईकडे अर्धा शेर दूध आणि भगवंतराव हॉटेलमध्ये पावशेर जिलबीची चैन करता येत असे. बाबांची ही व्यायामाची आवड त्यांनी ’बाबा’ झाल्यावर माझ्यावर हक्काने भागवायला सुरुवात केली. आमच्या रोजच्या व्यायामसत्रात मला किमान ५ कि.मी धावावे लागत असे. त्याच्याबरोबरीने कधी सायकलिंग, कधी बॉल किंवा रबरी रींगने २०० ट्प्पे गाठणे तर कधी चिंच किंवा आंब्याच्या झाडावर चढण्याचा सराव करावा लागत असे. ह्या झाडांना त्यानी दो-या बांधलेल्या असत त्यामुळे दो-यावरुन वर चढणे (रोप क्लाईमबिंग), दाराला बांधलेल्या आडव्या बारवर पुशअप्स करणे, दाराच्या दोन्ही उभ्या पट्ट्यावर पाय ठेवून सरसर वर चढणे, एका पायावर जास्त वेळ उभे रहाणे, पंजा लढवणे असे आणि अनेक वेगवेगळे व्यायामप्रकार ते शोधून काढत असत. आठवडाभर संध्याकाळचा हा व्यायाम करणे कमी होते म्हणून की काय ते दर रविवारी सकाळी रामकुंडावर पोहायला घेऊन जात. आजूबाजूची मुले उंचावरुन उडया घेत आणि सहज पोहत असत. मला मात्र जाम भिती वाटत असे. बाबांनी तर व्हिकटोरीया पुलावरुनही उडी मारलेली होती. माझी भिती जावी म्हणून एका संध्याकाळी ते मला सोमेश्वरला घेऊन गेले आणि गोदावरीत अगदी दूरवर पोहत गेले. बाबा इतके दूरवर पोहत गेले की माझे मन अगदी अभिमानाने भरुन गेले.

आज आपण जीम आणि त्याच्या उपकरणांबद्दल बोलतो, मात्र बाबांची व्यायामाची पध्दत अजब होती. जोर-बैठका काढतांना ते मला पाठीवर बसायला किंवा झोपायला सांगत. वर-खाली उठबस करणारे बाबा आणि त्याच लयीत झुलणारी मी ! माझी तर तंद्रीच लागत असे. त्यांच्या हातांना मी लटकत असे आणि मग ते जास्तीजास्त वेळ मला पेलवत असत. सर्वांगासन करतांना ते दोन्ही पावलांवर उचलून उंच धरत. कधी मला एकदम ताठ उभं रहायला सांगून, पायाला धरुन हाताने सरळ उचलत. आजच्या भाषेत त्यांचे हे स्ट्रेंग्थ ट्रेनिंगच होते. थोडी मोठी झाल्यावर त्यांनी मला ’राजा शिवाजी’ केंद्रात दाखल केले. पहाटे साडेपाचला तेथे हजर व्हावे लागायचे. व्यायामाच्या विविध प्रकाराच्या बरोबरीने भाला फेक, गोळा फेक, रोप क्लाईमबिंग करावे लागायचे. सकाळचे दोन तास भरपूर कसरत होत असे. ५वीच्या मे महिन्याच्या सुट्टीत त्यांनी मला (संघाच्या) समितीच्या निवासी शिबिरासाठी राणी लक्ष्मी भुवन मध्ये दाखल केले. तेथेही दिवस पहाटे पासून सुरु व्हा्यचा आणि रात्री आठला संपायचा. शारिरीक संवर्धनाबरोबरच मानसिक कणखरपणावर तेथे भर होता. त्या शिबिरात मी वयाने सर्वात लहान होते तरी आपली सर्व कामे स्वताः करणे, वाढलं असेल ते आनंदाने खाणे आणि सर्व प्रकारच्या लोकांमध्ये मिसळून राहणे हे जीवनावश्यक धडे मला मिळाले. मात्र आई-बाबांना महिनाभर भेटता येत नाही ह्याची खंत बालमनाला होतीच. शाळा चालू झाल्यावर बाबांनी खो-खो खेळायला घातले मात्र त्यात मन रमेना. त्यामुळे टप्पे मारायला सुरुवात केली. पण बाबा स्वस्थ बसू देतील तर नां. त्यांना मुलींचे स्वसंरक्षण फार महत्त्वाचे वाटत असे. आपल्या मुलीला स्वसंरक्षण यायलाच हवे म्हणून मला ज्यूदो शिकायला घातले. मित्रविहारमध्ये आधी व्यायाम आणि मग दोन तास गादयांवर वेडेवाकडे पडणे, दुस-यांकडून स्वतःला पाडून घेणे, वेगवेगळ्या ’मूव्ह’ वीस-पंचवीसवेळा करणे ह्या सर्व सरावाने माझी हाडं अक्षरशा खिळखिळी होत. ठणकत असत. मी अगदी थकून जात असे. ज्यूदो शिकायची सक्ती करणारे बाबा, रात्री मात्र माझे अंग चेपून देत....

 ... झोपलेल्या गीता-बबीताचे पाय चेपतांना आमिर म्हणतो, "मैं एकबार में, एक ही हो सकता हूं, या कोच या पिता". सिनेमा पाहतांना बाबांच्या ह्या ’बाबागिरीचा’ अर्थ मला उलगडला. आपल्या मुलीला व्यायामाची आवड लागावी ह्यासाठीच तर बाबांचा हा अट्टाहास होता.