समुद्र-चिकू आणि धनसाक अर्थात बोर्डी-डहाणू-उदवाडा

हवेतल्या सुखद गारव्यामुळे दिवाळीनंतरचा छोटा ब्रेक नवचैतन्याचा असतो. दिवाळीच्या फराळाची चव अजूनही जीभेवर रेंगाळत असतांना आम्ही त्र्यंबकेश्वर-जव्हार मार्गे बोर्डीकडे निघालो. हा रस्ता काही ठिकाणी खराब असला तरी इथला निसर्ग मात्र अप्रतिम आहे. दोन्ही बाजूंनी हिरवीगार झाडी, हिरवेगार डोंगर, भाताची शेती आणि शेतात काम करणारे अदिवासी... तुम्ही तुमच्या रोजच्या जगण्यातून अलगद बाहेर पडता. साहजिकच मोकळ्या माळरानावर घरुन करुन नेलेली न्याहारी अधिकच चवदार लागली ह्यात नवल नाही.

कांचन वृक्षाचे फूल

बोर्डीतले रिसॉर्ट निसर्गसंपन्न असल्याने वृक्ष-फुलांची रेलचेल होती. कौतुकाची गोष्ट ही की विदेशी झाडे किंवा ’ऑर्नमेंटल’ झाडे फारशी लावली नव्हती. त्यामुळे पक्षी आणि किटकही मुबलक होते.

इथे मुख्यता चिकूच्या वाडया आहेत. वडिलोपार्जित वाडयांमध्ये चिकूच्या झाडाचे वयोमान अवघे ७० ते १०० वर्षे आहे. झाडे उंच वाढली असून त्यांची खोडेही जाड आहेत. मात्र अजूनही ही झाडे वर्षातून तीनवेळा बहरतात. त्यामुळे बाराही महिने उत्पादन असते.

चिकूची वाडी

चिकू धुवायचा पाळणा

चिकू जेव्हा उतरवला जातो तेव्हा तेव्हा त्यावर चीक आणि धूळ असते. चिकू धुवायचा पाळणा पाहून तिथल्या लोकांचे कौतुक वाटले. त्यामुळे चिकूचा चीक आणि धूळ निघून जाऊन फिक्कट मातकट रंगाचा चिकू आपल्यापर्यंत पोहोचतो. इतर ठिकाणचा चिकू हा अधिक गडद चॉकलेटी रंगाचा, आकाराने छोटा आणि कमी गोड असतो. त्याच्या तुलनेत डहाणू-घोलवड-बोर्डीचे चिकू हे आकाराने खूप मोठे, अतिशय गोड आणि फिक्क्या रंगाचे असतात.

मुबलक आणि नाशवंत फळ असल्याने चिकूचे काप करुन, उन्हात वाळवून त्याच्या फोडी किंवा पावडर साठवता येते. ह्याचा वापर लोणचे, कुल्फी, मिल्कशेक, आईसक्रीममध्ये करतात. त्यामुळे त्याला सतत मागणी असते.

पपनस

पॅशन फ्रुट

चिकूच्या बरोबरीने पपनस, अननस, स्टार फ्रुट (कमरख), रोज अ‍ॅपल (लाल जाम), पॅशन फ्रुट आणि नारळ ह्यांची लागवड केली जाते. गज-यात किंवा वेणीत वापरली जाणारी झिपरीची झाडेही इथे मुबलक लावली आहेत, ही झाडे मालकाला चांगले उतपन्न देतात.

वृंदावन स्टुडियो

बोर्डीजवळचे, गुजरात सीमेवर असलेले उंबरगाव येथील वृंदावन स्टुडियो प्रसिध्द आहे. अनेक पौराणिक मालिकांचे चित्रिकरण येथे चालते. आपल्याला तेथे जाऊन पाहताही येते.

तेथूनच पुढे उदवाडा हे पारशी लोकांची वस्ती असणारे छोटेसे गाव. नरेंद्र मोदींजींनी उदवाडयाला ’हेरीटेज टाऊन’ म्हणून घोषित केले आहे.

पारश्यांनी जेव्हा इराणहून स्थलांतर केले तेव्हा त्यांनी उदवाडा आणि नवसारी येथे आपले बस्तान बसवले. संख्येने कमी असणारे पारशी भारतीयांमध्ये मिसळले आणि इथलेच होऊन गेले. गांधीजी दादाभाई नौरोजींना आपले गुरु मानत. मादाम कामा, फिरोझशहा मेहता, फिरोझ गांधी ही त्यातली काही ठळक नावं. देशाच्या प्रगतीतही त्यांचे मोठे योगदान आहे. टाटा उद्योग समूह हे त्यातील प्रमुख नाव. पारश्याचे रीतीरिवाजही आपल्या संस्कृतीशी जवळीक साधणारे आहेत.

आपल्यासारखाच त्यांच्याकडेही शुभशकुनासाठी  कुमकुम, अक्षता, खारीक-खडीसाखरेचा वापर होतो.

पारशी पेहराव, भांडी आणि औक्षण साहित्य

यज्ञहोमासारखाच त्यांच्याकडे अग्नीला पवित्र मानतात. इतके की अग्यारीत हा अग्नी सतत पेटलेला असतो मात्र पारश्यांखेरीज येथे अन्य कुणाला प्रवेश नाही. पारश्यांची ही संस्कृती, इतिहास आणि व्यक्तीमत्वांची माहिती आपल्या उदवाडयाच्या पारसी संग्रहालयात पहायला मिळते.

पारशी अग्यारी

उदवाडयात फिरतांना गल्लीबोळातून असलेली पारश्यांची स्वच्छ, नेटकी आणि अंगणात झोका असलेली घरे आपले लक्ष वेधून घेतात. जवळच्या देहेरी गावच्या रस्त्यावरही पारश्यांची अनेक अप्रतिम घरे बघायला मिळतात.

                                                                                  पारंपारीक पारशी घर                        

पारशी खाद्यसंस्कृती हा स्वतंत्र विषय आहे. मुख्यता मासांहार बरोबरच त्यांचे शाकाहारी पदार्थही प्रसिध्द आहेत. जवळच असलेल्या पारसी-दा-धाबा ह्या धाब्यावर एकच पदार्थ शाकाहार आणि
मांसाहार प्रकारात मिळण्याची आहे. त्यामुळे आम्हालाही पारसी शाकाहारी धनसाक आणि पनीर सल्लीचा आनंद घेता आला.

पारसी शाकाहारी धनसाक

प्रसिध्द पारसी डेअरी कुल्फी

जेवणानंतर पारसी डेअरी कुल्फीचा आनंद अवर्णनीय. गोल आकाराच्या कुल्फीचे केलेले चौकोनी तुकडे आपण तोंडात टाकतो तेव्हा स्वाद आणि दर्जा ह्याचा सुंदर मिलाफ अनुभवतो. खवय्यांनी डहाणूच्या पारशी बेकरीलाही भेट आवर्जून द्यावी.

थोडक्यात काय तर, गावाच्या बाहेर थोडे रहायला गेलातर डहाणू-बोर्डीचा समुद्रकिना-याने जाणारा रस्ता आणि हिरवाईने नटलेला निसर्ग मन उल्हसित करतात हे नक्की .

छायाचित्र - मृण्मयी केंगे व अनुराग केंगे